ЖМК: Кыргызстан менен Тажикстандын ортосундагы жер талашына Россия тартылышы мүмкүн
Россиялык "Независимая газета" "Кыргызстан менен Тажикстандын ортосундагы жер талашка Россия тартылып жатат" деген макала чыгарды.
Макалада президент Садыр Жапаров Жогорку Кеңештин депутаты, оппозициялык "Бүтүн Кыргызстан" партиясынын лидери Адахан Мадумаровду "элге каршы кылмыш жасады" деп айыптап, Мадумаров кол койгон протокол боюнча талаштуу кыргыз-тажик чек арасындагы жер тилкесин ижарага берүү боюнча ишти териштирүүнү Башкы прокуратурага тапшырды. Учурда кылмыш иши козголду. Мадумаров мунун аягы коомду бөлүп-жаруу менен аякташы мүмкүн экенин айтты. Эксперттердин пикиринде, бул жаңжалга Россия тартылышы мүмкүн.
Мадумаров бийликке каршы чыгып жатат. Жапаров эл алдында депутатты бир эмес эки жолу чыккынчы деп атаган. Бул иш аткарылбаса тергөөчүлөр менен сотторду жоопко тартабыз деп, Башкы прокуратураны "ишти аягына чыгарууга" чакырды.
Азыр Мадумаров күбө катары күн сайын суракка чакырылып жатат, бирок азырынча депутаттык мандат анын кол тийбестигин камсыздайт. Эгер парламент аны кол тийбестиктен ажыратуу боюнча тергөөнүн өтүнүчүн канааттандырса, "жер иши" ал үчүн кылмыш жоопкерчилигине айланып кетиши мүмкүн.
2009-жылдын 3-мартында, Адахан Мадумаров Кыргызстандын Коопсуздук кеңешинин катчысы болуп турганда Тажикстан менен протоколго кол койгон. Ал эми тажик тараптан документке кол койгон киши - Тажикстандын Коопсуздук кеңешинин катчысы Амиркул Азимов.
Протоколдо тогуз пункт болсо, анын бири Төрт-Көчөнүн жер участогуна тиешелүү. Ош-Баткен-Исфана жолун оңдоо жана жаңы көпүрө куруу үчүн Кыргызстан кыргыз-тажик чек арасындагы макулдашылбаган (Тажик тараптыкы дагы эмес, Кыргызстандыкы дагы эмес болгон жер) жерден 275 метр узундуктагы 5 гектар жерди 49 жылга ижарага алган.
Кыргыз тарап бул жерди эки тараптыкы тең эмес деп эсептесе, ал эми тажик тарап Кыргызстанга ижарага гана берилген жер, негизи биздики деп эсептешет. Кийинчерээк Мадумаровдун каршылаштары эки өлкөнүн ортосундагы талаш-тартыштарды дал ушул протокол жаратты деп чыгышкан.
Былтыр күзүндө Садыр Жапаров шайлоодон кийин күнөөлүүлөр жоопко тартыларын айткан. Анын айтымында, бул протокол Кыргызстандын Тажикстан менен чек ара тууралуу сүйлөшүүлөрдөгү позициясын алсыраткан.
Президент жакында берген интервьюсунда айыптоо менен сүйлөгөн.
"Бул протокол менен Лейлек району толук анклав болуп калып жатса, кантип Төрт-Көчө биздин пайдабызга чечилет? Манкурт болуп калган эле бир кыргызстандык айтып чыкпаса, эс-акылы ордунда болгон кыргыз жараны эч качан антпейт. Төрт-Көчө менен анын айлана-тегереги толук биздин жер болгон. Ал жерди берип коюу - бул кылымдар бою кечирилгис чыккынчылык. Чыккынчылык кылдыңбы? Жооп бер!" - деген президент.
"Ошол учурда бул протоколго кол коюу эң туура кадам болгонун айтат. Ушул документтин аркасы менен азыр унаалар Сүлүктүдөн Бишкекке ээн-эркин өтүп жатат. Бул өкмөттөр аралык деңгээлде карала турган жумушчу жыйындын протоколу. Андан ары өкмөттөр аралык комиссия тарабынан жактырылып, парламентте ратификациядан өтүп, акыры кол коюлушу керек. Бирок бул документ протокол бойдон калган, демек анын юридикалык күчү жок жана Тажикстан менен сүйлөшүүлөргө тоскоол болбошу керек", - деди Адахан Мадумаров NG телеканалына интервью берип жатып.
Анын пикиринде, документ менен жаңжалды көбүртүп-жабыртуу үчүн кыргыз бийлиги тажик тарап менен сүйлөшүп алган. "Мамлекеттер аралык маселелер дипломатиялык каналдар аркылуу гана сүйлөшүү жолу менен чечилип, жалпы талкууга коюлбайт. Бул саясий маселе жана бийлик парламенттеги оппозициялык партиядан кутулууну көздөп жатат. Биздин бюджетти бөлүштүрүү боюнча позициябыз мамлекет башчысына жаккан жок окшойт", - деди депутат.
Тактап айтканда, ал парламентте президентти кескин сынга алып, анын фондуна 2,8 миллиард сом, айыл чарба тармагына 2,5 миллиард сом бөлүнгөнүн айтты. Анын үстүнө өлкө калкынын 65%дан ашыгы айыл жеринде жашайт. Бул иш аракеттер бийликтин тизмеси менен парламентке келген жаш депутаттар үчүн бул жагымсыз парламентарийлерге кандай мамиле кылуу керектиги боюнча сабак болуп жатат.
"Бүтүн Кыргызстан" партиясынын фракциясы алты эле адамдан турганы менен айрым депутаттарга кылмыш иши козголуп жаткандыгына караганда, бийликке коркунуч жаратат окшойт. Бийлик мындай аракеттери менен коомду ыдыратып жатканын билбей, кайра биримдикке чакырып жаткан болот. Коомдо чыңалуу күчөп баратат.
Садыр Жапаров Мадумаровдон Россиядагы мигранттар арасында гана эмес, өлкөнүн ичиндеги коомчулукта да популярдуу болуп, эл аны колдоого алып жаткандыгы үчүн өч алып жаткандай.
"Мадумаровго кылмыш ишин ачуу менен Жапаров депутаттарды коркутуп-үркүтүүгө аракет кылып жатат. Ал абсолюттук авторитардык бийликтин жолуна түшүп, соттук практикага кийлигишүүдө. Мадумаровду чыккынчы деп атап, президент өзү кабыл алган Конституцияны одоно түрдө бузду. Анын үстүнө Жапаров тергөөчүлөргө жана судьяларга ишти кандай жүргүзүү керек жана кандай жыйынтыкка жетишүү керектигине түздөн-түз көрсөтмө берүү менен одоно түрдө кийлигишти", - деди Этно-улуттук стратегиялар боюнча агенттиктин директору, профессор Александр Кобринский Н.Г.
Анын пикиринде, президенттин атырылып жатканына караганда, азыркы бийлик Мадумаровдон коркуп жатат деп божомолдоого болот. Мындай тирешүүнүн натыйжасы күтүүсүз кесепеттерге алып келген нааразылык акцияларын жаратып, ага Россия тартылышы мүмкүн.
"Борбор Азиядагы кырдаал кайрадан чыңалуунун кезектеги айлампасына карай жылып баратат. Мадумаровго кылмыш ишин козгоп, КР президенти Тажикстан менен согушка даярдык көрө баштады. Ал эми НАТО өлкөсү - Түркиядан сатып алынган "Байрактар" учкучсуз учактары муну кыйыр түрдө тастыктайт, анткени алар коргонуу куралы эмес. Жапаров өзүнүн планы менен иштеп жатабы же бул пландын артында сырткы күчтөр барбы деген суроо туулат. Альянска кирген эки өлкөнүн ортосунда жаңжал чыгып кетсе ЖККУ эмне кылышы керектиги белгисиз болот",- деп белгиледи эксперт.
